کُلاژِن (به انگلیسی Collagen) بیشترین پروتئین موجود در بدن انسان است. ساختار این پروتئین، فیبری مانند بوده و مانند چسب عمل می کند.
کُلاژِن (به انگلیسی Collagen) بیشترین پروتئین موجود در بدن انسان است. ساختار این پروتئین، فیبری مانند بوده و مانند چسب عمل می کند. به همین دلیل جز اصلی ساختمان پوست، تاندون ها، ماهیچه ها و غضروف ها می باشد. کلاژن به افزایش استقامت، انعطاف پذیری و کشش بافت کمک می کند. تقریباً غیرممکن است هنگام صحبت در رابطه با جوانی پوست و فرآیند جوان سازی آن، روند پیری پوست، سلامت و ترمیم استخوان ها، غضروف ها، تاندون ها و عضلات و همچنین ترمیم زخم، به فواید کلاژن اشاره ای نشود.
انواع کلاژن در بدن انسان
بدن ما از 16 نوع کلاژن تشکیل شده است. بیشتر آنها از نوع I ، II یا III است.
- نوع I
اولین نوع در بافت بیشتر قسمت های بدن یعنی: دندان ها، بافت های همبند، استخوان ها، رباط ها، ساختار پوست و اندام داخلی وجود دارد، و 90 درصد از کل کلاژن بدن را تشکیل می دهد.
- نوع II
این نوع کلاژن عمدتاً در غضروف لاستیکی که مفاصل را از هم جدا می کند و همچنین در غضروف هایی که پینای بینی و گوش را تشکیل می دهند یافت می شود. حدود 50 درصد از پروتئین های غضروف از این نوع است و همچنین در قرنیه و مایع زجاجیه چشم وجود دارد.
- نوع III
این نوع در قرنیه چشم، برخی از لایه های پوست، مو و بافت جفت یافت می شود. کلاژن نوع 3 که بین 75 تا 80 درصد از ترکیب پوست را تشکیل می دهد، به حفظ حالت ارتجاعی پوست کمک می کند و همین حالت ارتجاعی و کششی است که مانع ظهور چین و چروک و خطوط ریز پوست می شود.
در بین مواد غذایی، کلاژن به طور طبیعی تنها در گوشت حیوانات مانند گوشت قرمز و ماهی که حاوی بافت همبند هستند، وجود دارد. البته لازم به ذکر است که مواد غذایی گیاهی و حیوانی متنوعی وجود دارند که دارای مواد اولیه برای تولید این پروتئین در بدن ما هستند.
فواید کلاژن بر پوست انسان
- کمک به آبرسانی پوست
کلاژن حاوی ساختارهای آبرسان خاصی هستند که به افزایش فاکتور مرطوب کننده پوست کمک می کنند. پوست هیدراته، پوستی سالم با صافی و درخشندگی بی نظیر است. براساس مطالعه ای که در سال 2014 در مجله فارماکولوژی و فیزیولوژی پوست منتشر شد، مصرف روزانه کلاژن به مدت 8 هفته بیشتر از مصرف بعضی داروها به افزایش رطوبت پوست کمک می کند.
- جلوگیری از پیری زودرس پوست
بدن شما با افزایش سن کلاژن کمتری تولید می کند و این کمبود کلاژن سازی منجر به خشکی پوست، چین و چروک و بروز علائم پیری زودرس می شود. یعنی هر چه پوست شما کلاژن بیشتری داشته باشد، احتمال بروز چین و چروک در آن کمتر است. نتایج یک مطالعه در مورد فواید کلاژن برای چین و چروک که در سال 2018 انجام شد و زنانی 35 تا 65 در آن شرکت کرده بودند، نشان داد که مصرف روزانه ی پودر کلاژن به مدت 12 هفته می تواند ضخامت و استحکام پوست را بهبود بخشیده و ظاهر چین و چروک ها را کاهش دهد.
- تسریع در بهبود زخم
کلاژن نقش مهمی در بهبود زخم دارد چرا که باعث جذب فیبروبلاست ها به محل زخم شود، و نقش کلیدی در روند طبیعی بهبود زخم و بازسازی بافت ایفا کند. مزایای کلاژن در بهبود زخم و آسیب دیدگی پوست می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کنترل خونریزی
- کاهش التهاب
- بازگرداندن خاصیت ارتجاعی پوست
- جذب سلول های فیبروبلاست که باعث بهبود زخم می شوند
- فراهم کردن پایه برای بافت جدید.
منابع کلاژن طبیعی کدام اند؟
گوشت یا آب استخوان
گوشتی دامی که به صورت طبیعی و ارگانیک رشد کرده باشد شامل مواد مغذی برای پوست و استخوان است. به ویژه گوشت مرغ که در تمام محصولات کلاژن ساز استفاده می شود. علاوه بر این بافت ژله ای روی استخوان نیز برای بافت پوست و مفاصل مفید است. ژلاتین هم شکلی از کلاژن است که به دنبال جوشاندن استخوان ها، غضروف و پوست حیوانات برای ساعت های طولانی و سپس سرد و سفت شدن مایع حاصل، به دست می آید. ژلاتین در نتیجه تجزیه این بافت های پیوندی تهیه می شود. کلاژن و مشتق آن ژلاتین در برنامه های غذایی خاص توصیه می شوند.
- سیر
درصد بالایی از گوگرد در سیر تازه وجود دارد که عامل اصلی سنتز پروتئین ها می باشد. علاوه بر این به جلوگیری از تجزیه پروتئین ها نیز کمک می کند. پیاز نیز چنین اثری دارد.
- مرکبات
پرتغال، لیمو شیرین، گیریپ فروت و … حاوی ویتامین ث هستند. این ویتامین علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی به تعمیر و بازسازی بافت سلول های پوست نیز کمک می کنند.
عوامل کاهش دهنده کلاژن در بدن
همه عوامل زیر در کنار عدم توانایی خود بدن در تامین کلاژن از سن 30 سالگی به بعد باعث کاهش کیفیت پوست و افزایش آسیب های پوستی می شود. برای جبران این کمبود باید کلاژن ساز های طبیعی و مکمل های کلاژن ساز استفاده کنیم.
- مصرف الکل و دخانیات
- کمبود خواب
- استرس و اضطراب
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدون ضد آفتاب
- عدم پاک کردن آرایش در هنگام خواب
- کمبود ویتامین و مواد آنتی اکسیدان
- عدم مصرف میوه و سبزیجات
- عدم ورزش
مکمل های خوراکی کلاژن
با اینکه ذخیره کلاژن در بدن ما فراوان است، امروزه قرص های کلاژن به یک مکمل پرفروش تبدیل شده اند و ادعا می شود می توانند سبب بهبود سلامت پوست، مو و ناخن ها شوند. از طرفی ایده مصرف قرصی که عوارض جانبی ندارد و در عین حال می تواند سبب معکوس سازی علائم پیری شود، برای بسیاری از افراد بسیار جذاب به نظر می رسد. تصور می شود مکمل های خوراکی کلاژن مانند قرص، پودر و برخی غذاها می توانند به طور موثرتری در بدن جذب شده و به همین دلیل در بین مصرف کنندگان از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. این مکمل ها ممکن است به صورت پپتیدهای کلاژن و یا کلاژن هیدرولیز شده که از انواع کلاژن شکسته شده هستند، فروخته شود. انواع شکسته شده کلاژن، جذب آسان تری در بدن دارند. اغلب این مکمل ها همچنین حاوی اسیدهای آمینه (واحد های سازنده پروتئین) و برخی، دارای انواعی دیگر از مواد مغذی مرتبط با سلامت پوست و مو مانند ویتامین C، بیوتین و زینک نیز هستند.
